(Melling'in 1800 tarihli Hatice Sultan Sarayı gravürü.)
Antoine Ignace Melling, Osmanlı padişahı Sultan III. Selim tarafından saray mimarı olarak tayin edildi (1795). Padişahın kız kardeşi Hatice Sultan’ın sahil sarayını da inşa etmiş ve düzenlemiştir; ikisinin yazışmaları doğrusu oldukça samimidir. Bunun bizi ilgilendiren yanı, Türkçeyi Melling’in de Hatice Sultan’ın da Latin harfleriyle yazmalarıdır.
Melling’in gravürleri iki asır önceki İstanbul için tekniği ve sanatkarlık bakımdan en mükemmeli sayılıyor. Bu mükemmel gravürleri içeren orijinal eser (1819 tarihli) Ahmet Ertuğ’un denetimindeki bir proje ile 2002 yılında Bern’de Stemphere matbaasında ‘elephant folio’ denen boyutta başarıyla yeniden basıldı. 48 adet gravür ve Fransızca metin içerir. Orjinali Paris 1819’dur. Birebirdir, teknik bakımdan mükemmeldir. Sözü geçen eserin Denizler Kitabevi tarafından hazırlanan üç dildeki baskısı ise kuşkusuz birincisi ile mukayese kabul etmez.
Bu sıralar Boğaziçi tarihi yoğun ilgi konusu. Kıraç Vakfı’nın bastığı ve Sinan Genim’in derlediği albümle birlikte İstanbul’un serencamını anlamak mümkün. Ertuğrul Kocabıyık’ın yeniden basımını yaptırdığı Melling Voyage Pittoresque de Constantinople et des Rives du Bosphore bu memlekette kültürel yatırımlara verilen önem ve başarılı çalışmalar için ümit verici bir eserdir.
İlber Ortaylı
(Milliyet, 11.03.2012)