Fransa, 16. yüzyılda hem Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu'nun baskısını hem de yaşadığı iç karışıklıklar ve din savaşlarının yıkıcı etkisini Osmanlı'dan aldığı destekle savuşturdu. 16. yüzyıl boyunca Osmanlı donanması, Fransa'ya yardım ederek, devletlerinin varlığının devamına yardım etti. Osmanlılar, Fransa'yı asker göndererek, para vererek veya ticari ilişkilerle Habsburglar'a karşı kuvvetlendirdiler. Fransa, 16. yüzyılda Osmanlılar'ın, Habsburglar'a karşı mücadeleye girmesiyle hayat hakkı buldu.
İttifakı reddetti
Fransa, Osmanlı'dan aldığı destekle ayakta kalmasına karşın Türkler'le ilişkiye girmesi Avrupa'da kâfirlerle işbirliği yapıyor suçlamaları yüzünden aradaki ittifakı hep reddetti. Çağrıldığı Haçlı seferlerine katılacağını söyledi ama zamanla muhataplarını oyalayarak, Türkler'e karşı bir oluşuma girmedi. Osmanlılar'ın Hristiyanlar'a karşı kazandığı zaferler için Fransız elçileri padişahları kutlarken, Fransız yönetimi Avrupa'daki muhataplarına Osmanlılar'ı Hristiyanlar'a ait toprakları almaktan vazgeçirmek için çok uğraştıklarını ama başaramadıklarını anlattılar. Fakat iki devlet arasındaki ilişki o kadar aleniydi ki Fransızlar'ın inkârı ittifakın üstünü örtemedi. Habsburglar, Fransızlar'ı her yerde Hristiyanlığın düşmanıyla işbirliği yapmakla suçladı. Şarlken ve Papa, Fransa'yı kâfirlerle işbirliği yaptığı için suçlayıp, Fransa Kralı'nın üzerine Haçlı seferi düzenlemekle tehdit bile ettiler.
Avrupa hakkında bilgi gönderdiler
İki devlet arasındaki ilişki İstanbul'daki daimi elçiler ve zaman zaman gönderilen fevkalade elçilerle devam etti. Fransa kralları İstanbul'daki elçilerine ve padişaha mektuplar gönderdiler. Ancak mektupların ele geçmesi ihtimali yüzünden siyasi ittifak genelde gönderilen adamların sözlü ifadeleriyle sürdü. Fransa yönetiminin İstanbul'a gönderdiği elçi ve haberciler Osmanlı yönetimini Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu üzerine donanma ve ordu göndermek için kışkırttılar. Fransa'dan gelen haberciler ayrıca Avrupa'nın durumu ile ilgili her türlü haberi Osmanlı yönetimine verdiler. Osmanlı padişahları ise kendi devletlerinin çıkarları olduğunu gördükleri zaman Fransa'ya yardım için Habsburglar'ın üzerine asker gönderdiler.
"Sultan en güvenilir dostumdur"
Fransa Kralı Dokuzuncu Charles, 1572'de boşalan Lehistan (Polonya) Krallığı'na kardeşi Henri'yi seçtirmek için Osmanlı yönetiminden destek istemişti. Fransa Kralı, 30 Kasım 1572'de İstanbul'daki Fransız elçisine gönderdiği mektupta "Sultanı en güvenilir dostlarımdan biri kabul ettiğimden, bu meselede bana dostluğunun meyvelerini hissettirmesine sevinirim; zira çok değer verdiğim ve kendisine minnettar kalacağım bir meseledir bu. Sizden tüm yeteneğinizi gösterip, sultanı, ülkenin beylerini kardeşimi seçmeleri için uyarmak ve kendisine her yerde öncelik tanımalarını talep etmek üzere Lehistan'a resmî bir heyet göndermeye ikna etmeye çalışarak zanaatınızın bir ustalık eserini meydana getirmenizi rica ediyorum; başka birini seçtikleri takdirde, bu mesaj onlara sultanın ebediyen düşmanları olacağını göstersin. Sanırım kardeşim bu şekilde hiçbir zorluk çıkmadan seçilecek ve Lehistan Kralı tayin edilirken, kayser bu seçimden hariç tutulacaktır."
Avrupa'da ne var ne yok?
Françe padişahından gelen adamının ağız haberleridir ki zikr olunur...
Françe padişahı şimdi ne mahaldedir deyü sual olundukda elçi donanmayı hümayundan çıkup vardıkda Filandere'de Villanova nam hisarın yanında sahrada imiş ki zikr olan hisar evvel İspanya kralının idi. Haliya Françe padişahı almışdır. Ve bu hisardan gayri hiç hisar dahi aldı mı denildikde, bu hisardan gayri İspanya vilayetine müteallik hayli hisarlar ve kaleler almışdır. Ve Duka de Klez (Kleves Dükü) nam bey dahi İspanya'nın çok memleketin ve vilayetin almışdır deyü cevap verdi. Ve Françe padişahının Piedmont nam memleketine yakın İspanya'ya tabi Vala nam hisar ki Françe vilayetine adem varup gelmesine çok mani olurdu. Mezkur hisar Françe padişahının Piedmont'de olan kapudanı almış alınalı şimdi üç ay imiş. Ve andan gayri Milano'ya yakın bir kale dahi almış deyü cevap verdi. Ve Françe padişahı yanında şimdi ne denlü asker vardır denildikde halen 40 bin yaya ve 16 bin atlu askeri vardır. Ve Alman'da dahi bazı dost beyler vardır. Bir sıkıntı vaki oldukda yardıma 24 bin yaya adem verürler.
Bilfiil 14 bin yaya Françe padişahının Lyon nam şehrine gelürken sataşduk deyü cevap verdi. Ve mezkur Lyon nam şehir ile Filandere arası 15 konak yer imiş. Ve şimdi Françe padişahıyla İspanya kralı mukabele etdi mi diye soruldukda, bulaşmışlar ola deyü cevap verdi. Ve Françe padişahı kendünün yerine kimi alıkoydu denildikde devamlı olarak yanında olur dört nefer yarar beyleri vardır. Bir yere gitse onları yerinde alıkor şimdi dahi yerinde onları alıkoymuşdur... Ve iki oğlunu kendü ile bile sefere alup, gitmişdir deyü cevap verdi. Ve İspanya kıralı ne mahaldedir deyü sual olundukda, ben orada iken Alaman'da Aspire (Spires) nam şehirde idi. Amma ben ayrıldıktan sonra şimdi Filandere'ye gelmiş ola. Ve yanındaki askerinden sual olundukda 70 bin yaya ve 4 bin mikdarı atlusı vardır. Ve İngiltere Beyi hiç yardım verdi mi? denildikde, 15 bin mikdarı adam yardıma gelse gerekdir deyü haber alındı. Amma geldi mi gelmedi bilmezim deyü cevap verdi. Ve Filandere'den dahi onun gibi yardıma gelecek askeri var mıdır deyü sual olundukda onun gibi yardıma gelecek askeri yokdur olanca yaya askerini dahi Filandere vilayetinde olan hisarlarına koyup berkitmişdir deyü cevap verdi. Ve İspanya Kralı papa ile buluşdu mu denildikde Bolonya (Bologna) nam hisarın yanında buluşdular. Amma tedbir ve tedarükleri ne oldu kimse bilmedi. Lâkin ayrıldıkdan sonra papa ardınca Beç'e (Viyana) üç bin yaya adam göndermiş. İspanya kıralı Barçelonya'da (Barcelona) yerine kimi alıkomuşdur denildikde yerine Barçelonya'da oğlunu ve oğlu yanında iki-üç bin adamla bir yarar beyi alıkoymuşdur. Ve Perpenyan (Perpignan) nam şehrinde dahi bir kapudanıyla on bin yaya adam alıkoymuşdur deyü cevap verdi.
(Christine-Isom Verhaaren, Allies with the Infidel, New York 2011)
Korkudan Osmanlı'ya sığındılar
Habsburglar'ın özellikle 1525'ten sonra Fransa krallarına karşı tehdidi Osmanlı-Fransız ilişkilerinin başlamasında ve Osmanlı-Fransız ilişkileri ile Batı Avrupa'yla ilişkilerde önemli bir dönüm noktası oldu.
Padişahların inayeti
Fransa ile Osmanlı devletleri arasında 16. yüzyıl boyunca ve 17. yüzyılın ilk yarısında bir ittifak kurulmuştu. Ancak ittifak iki taraflı olmaktan ziyade Osmanlı hükümdarlarının Fransa'ya bir inayetiydi.
Erhan Afyoncu
(Bugün, 22.01.2012)