(Sultan II. Bayezid Kırım Hanı Mengli Giray Hanı huzurunda kabul ederken.)
Başbakanımızın konvoyuna bir saldırı düzenlendi.
Devlet başkanlarımıza tarihte birçok saldırı olmuştur. Bunlardan biri de 1492'de İkinci Bâyezid'e akıl hastası bir Kalenderî dervişinin suikast teşebbüsüydü.
Fatih Sultan Mehmed'in ölümünden sonra devlet ileri gelenlerinin desteğiyle tahta çıkan İkinci Bâyezid'in saltanatının ilk yılları kardeşi Cem Sultan'la mücadeleyle geçti. Daha sonra Mısır'daki Memluk Devleti'yle Osmanlı İmparatorluğu arasında beş yıl süren savaşın sonunda 1491'de barış antlaşması imzalanınca İkinci Bâyezid, 1492'de Arnavutluk üzerine sefere çıktı. Arnavutluk'ta İskender Bey'in ölmeden önce başlattığı isyan Papalık ile Napoli Krallığı'nın da duruma karışmasıyla büyümüştü.
Sultana saldırdı
İkinci Bâyezid, 1492 Nisan'ında Manastır'a vardı. Daha sonra Kalkandelen'e geçti ve burada bir ay kadar konakladı. Kış mevsimi yaklaştığı için sefer mevsimi bitiyordu. Bu yüzden Osmanlı ordusu İstanbul'a geri dönmek için yola çıktı. Ancak dönüş yolunda Pirlepe'ye girilmek üzereyken hiç beklenmedik bir hadise gelişti.
Deriler içerisinde, berduş kılıklı, Kalenderî tipli bir derviş dar bir geçitte padişaha pusu kurmuştu. İkinci Bâyezid, geçitten geçerken derviş hırkasının altından sakladığı kılıcı çıkararak, "Ben zamanın mehdisiyim" diyerek sultana saldırdı. Kılıcıyla padişahın yanındaki korumaları dağıttı. Tam padişaha kılıcını vurmak üzereyken, Vezir İskender Paşa, topuzla dervişin kafasını parçaladı. Ardından yetişen askerler de suikastçıyı paramparça ettiler. Tarihçiler, dervişin kulağı gibi parçalara ayrıldığını söyler.
Kalenderîler sürüldü
Eğer İskender Paşa yetişmeseydi, İkinci Bâyezid ölecekti. Padişahın ölmesi ise Osmanlı İmparatorluğu'nu tam bir kaosa sürükleyebilirdi. İkinci Bâyezid'in birçok oğlu ve torunu olduğu için Osmanlı İmparatorluğu büyük bir taht kargaşasına sürüklenecekti. Avrupa'da fırsat bekleyen Cem Sultan'ı kullanacak olan Hristiyanlar da bir Haçlı Seferi açabilirlerdi.
Sultana yapılan suikast teşebbüsü araştırılınca hadisenin Kalenderî dervişlerinin işi olduğu anlaşılmıştı. Pirlepe'deki suikastçı, Kalenderî bir zümre olan Otman Baba dervişlerindendi.
Osmanlı İmparatorluğu'nda devlet yönetimi ile zaman zaman problemler yaşamalarına rağmen Kalenderî zümrelerine fazla karışılmıyordu. İkinci Bâyezid'e yapılan suikast teşebbüsü her şeyi değiştirdi. Sultana saldıran dervişin mensup olduğu Otman Baba dervişlerinden ele geçirilenler idam edildi. Kalenderîleri sevmeyen devlet adamlarının da tesiriyle İkinci Bâyezid, Rumeli'deki bütün Kalenderî dervişlerini Anadolu'ya sürdürttü.
Endülüs Müslümanları'nı kurtardı
Fatih Sultan Mehmed'in en büyük oğlu olan İkinci Bâyezid 1448'de Dimetoka'da doğdu. Yedi yaşındayken Amasya Sancakbeyi oldu. Babasının 1481'de ölümü üzerine devlet ileri gelenlerinin desteğiyle Osmanlı tahtına çıktı. İkinci Bâyezid'in hükümdarlığının ilk yılları kardeşi Cem Sultan ile mücadeleyle geçti.
1484'te sefere çıkan İkinci Bâyezid Karadeniz hakimiyeti için iki önemli kilit noktayı Kili ve Akkirman'ı fethetti. Fatih döneminde başlayan gerginliğin Cem Sultan döneminde artmasıyla 1485-1491 yılları arasında Mısır Memluklu Devleti'yle savaşıldı.
Sultanın bizzat çıktığı ikinci seferi 1492'de Arnavutlar'ın çıkardığı isyanın yayılması üzerine Arnavutluk'a oldu. 1498'de Akdeniz'deki en büyük deniz gücü olan Venedik'le dört yıl sürecek bir savaşa girildi. Mora'nın Fatih döneminde fethedilmemiş stratejik noktaları olan Modon ve Koron'u fethetti. Türk akıncıları Venedik önlerine kadar ilerlediler.
İkinci Bâyezid döneminde ilk defa Rusya ile ilişki kuruldu. İspanya'da zor durumda kalan Endülüs Müslümanlar'ı kurtarıldı. Ayrıca İspanya'da Müslümanlar ile birlikte Engizisyon'un baskısı altında bulunan Yahudiler de kurtarılarak Osmanlı topraklarına yerleştirildi.
Hükümdarlığının son yılları İkinci Bâyezid için zor geçti. 1511'de çıkan Şahkulu İsyanı Anadolu'yu kana buladı. Safeviler'e karşı yaptığı askeri faaliyetler yüzünden ordunun gözdesi olan Şehzade Selim, babasına karşı ayaklandı ancak mağlup oldu. İkinci Bâyezid'in, Şehzade Ahmed'i tahta çıkarma teşebbüsü üzerine yeniçeriler isyan etti. Bu gelişme üzerine Şehzade Selim'i İstanbul'a çağıran İkinci Bâyezid, 24 Nisan 1512'de Osmanlı tahtından çekildi. Dimetoka'ya gitmek üzere yola çıkan İkinci Bâyezid yolda hastalanarak 21 Mayıs 1512'de öldü.
Bâyezid-ı Veli
Yaklaşık 31 yıl Osmanlı tahtında kalan İkinci Bâyezid'in hükümdarlığı Fatih Sultan Mehmed ve Yavuz Sultan Selim gibi iki büyük padişahın saltanatları arasında kaldığı için fazla parlak olarak değerlendirilmez. Padişahlığı döneminde ibadet ve hayır işlerine önem veren İkinci Bâyezid, Osmanlı tarihinde Bâyezid-i Veli diye anılır.
Kolonizatör Türk dervişleri
Geyikli Baba, Postinpuş Baba, Duğlu Baba, Abdal Mehmed, Abdal Murad, Abdal Musa gibi şeyhler Osmanlı fetihlerinde önemli roller oynamışlardı. Özellikle Rumeli'nin fethinde ve fethedilen yerlerin Türkler tarafından iskânında önemli rol oynayan dervişleri, iktisat tarihçisi Ömer Lütfi Barkan "Kolonizatör Türk dervişleri" olarak niteler.
Erhan Afyoncu
(Bugün, 08.05.2011)