Cumhurbaşkanı
Seçimleri
Türkiye
Cumhuriyeti'nin kuruluşundan ve M. Kemal Atatürk'ün 29
Ekim 1923'de Cumhurbaşkanı seçilmesinden günümüze
kadar geçen sürede 9 Cumhurbaşkanı görev
yaptı.
9.
Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in görev süresi
16 Mayıs 2000 tarihinde doldu.
Anayasa
Mahkemesi Başkanı Ahmet Necdet Sezer, 5 Mayıs 2000
tarihinde Cumhurbaşkanı seçildi. 10. Cumhurbaşkanı
Sezer, 2007 tarihine kadar görev yapacak.
Demirel'in
görev süresinin uzatılmasının ülke
yararına olacağını savunan çevreler, bu
amaçla Anayasa değişikliğini gündeme
getirdiler. Cumhurbaşkanı'nın iki kez üst üste
seçilebilmesine ve görev süresinin 5+5 şeklinde
formüle edilmesine yönelik Anayasa değişikliği
TBMM'de kabul edilmedi.
Türkiye'de
bugüne kadar Cumhurbaşkanlığı için
TBMM'de 17 kez seçim yapıldı. 1982'de 7.
Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in seçimi ise, Anayasa'nın
halkoyuna sunulması ile birlikte gerçekleşti.
Cumhurbaşkanları,
seçildikleri ve görevden ayrıldıkları
tarihler şöyle:
Cumhurbaşkanları | Seçildiği | Ayrılış |
M.Kemal | 29.10.1923 | 10.11.1938 |
İsmet | 11.11.1938 | 22.5.1950 |
Celal | 22.5.1950 | 27.5.1960 |
Cemal | 26.10.1961 | 28.3.1966 |
Cevdet | 28.3.1966 | 28.3.1973 |
Fahri | 6.4.1973 | 6.4.1980 |
Kenan | 9.11.1982 | 9.11.1989 |
Turgut | 31.10.1989 | 17.4.1993 |
Süleyman | 16.5.1993 | 16.5.2000 |
Ahmet | 5.5.2000 |
|
(1)
Celal BAYAR: Görev süresi
27 Mayıs 1960 askeri harekatı ile sona erdi. Bu
tarihte Kurulan Milli Birlik Komitesi kararıyla
Cumhurbaşkanı Celal Bayar tutuklandı. Bayar'ın
yanı sıra Başbakan Adnan Menderes, TBMM Başkanı
Refik Koraltan ile bütün bakanlar kurulu üyeleri,
Demokrat Parti'nin (DP) önde gelen yöneticileri de
tutuklandı.
(2)
Cemal GÜRSEL: 27 Mayıs
1960 askeri harekatı ile kurulan ve 38 subaydan oluşan
Milli Birlik Komitesi (MBK) başkanlığı ve
Devlet Başkanlığı'na 28 Mayıs 1960'da
getirildi. Gürsel'e, MBK başkanlığının
yanı sıra başbakanlık (24 ve 25. Hükümetler),
milli savunma bakanlığı görevleri de verildi.
Yeni Anayasa'nın 9 Temmuz 1961'de kabulü ile 15 Ekim
1961'de yapılan genel seçimlerden sonra 12. Dönem
TBMM, 25 Ekim 1961'de toplandı ve askeri rejim sona erdi.
Dolayısıyla Gürsel'in görevi de 25 Ekim 1961'de
son buldu. Gürsel, TBMM'de 26 Ekim 1961'de yapılan
seçimle Türkiye Cumhuriyeti'nin 4. Cumhurbaşkanı
oldu.
GÜRSEL,
süresini tamamlayamadan, geçirdiği bir rahatsızlık
sonucu görevinden ayrılmak durumunda kaldı. 1960'da
geçirdiği hafif bir felçle başlayan hastalığı
zamanla ilerledi ve Gürsel, 2 Şubat 1966'da tedavi
için ABD'ye götürüldü. 9 Şubat'ta
komaya giren Gürsel, 26 Mart'ta Türkiye'ye getirildi ve
Gülhane Askeri Tıp Akademisi'ne kaldırıldı.
Aynı gün 37 kişilik ''Müşterek Sıhhi
Kurul'', Gürsel'in cumhurbaşkanlığı
görevine devam edemeyeceğini belirten bir rapor
hazırlayarak Başbakanlığa sundu ve 28 Mart
1966'da TBMM kararıyla cumhurbaşkanlığı sona
erdi.
(3)
Kenan EVREN:12 Eylül 1980
askeri harekatı ile ülke yönetimine el konulmasından
sonra yasama ve yürütme yetkilerini kullanmak üzere
Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara
Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava
Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya,
Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve
Jandarma Genel Komutanı Sedat Celasun'dan oluşan
Milli Güvenlik Konseyi kuruldu. Evren, Milli Güvenlik
Konseyi başkanlığının yanı sıra
Devlet Başkanlığı'nı da üstlendi
ve 18 Eylül 1980 tarihinde Devlet Başkanı
olarak and içti. Böylece Türkiye'de ikinci kez
''Devlet Başkanlığı'' sıfatı
kullanıldı. Evren, 7 Kasım 1982 tarihinde
yapılan Anayasası'nın halkoylamasında,
Anayasa'nın Geçici 1. maddesi uyarınca Cumhurbaşkanı
seçilmiş oldu. Milli Güvenlik Konseyi'nin varlığı
da, 6 Kasım 1983'deki genel seçimlerin ardından,
TBMM'nin Başkanlık Divanı'nın oluştuğu
7 Aralık 1983'de sona erdi. Anayasa'nın Geçici 2.
maddesi uyarınca, Milli Güvenlik Konseyi üyeleri, 6
yıl süreyle ''Cumhurbaşkanlığı
Konseyi'' üyesi sıfatını aldılar.
(4)
Turgut ÖZAL: 31 Ekim 1989
tarihinde Cumhurbaşkanı seçildi. Ancak, Evren'in,
Anayasa uyarınca 7 yıllık süresinin 9 Kasım
1989 tarihinde dolması nedeniyle, bu tarihte and içerek
görevine başladı. Turgut Özal, 17 Nisan
1993'de geçirdiği rahatsızlık nedeniyle
görevi sırasında vefat etti.
(5)
Ahmet Necdet SEZER: 5 Mayıs
2000 tarihinde Cumhurbaşkanı seçildi. Ancak,
Demirel'in, Anayasa uyarınca 7 yıllık süresinin
16 Mayıs 2000 tarihinde dolması nedeniyle, bu
tarihte and içerek görevine başladı.
Cumhurbaşkanı
seçimleri ve oy dökümleri:
Cumhurbaşkanları | Seçildiği | TBMM | Seçime | Kaç |
M.Kemal | 29.10.1923 | 287 | 158 | 158 |
| 1.11.1927 | 316 | 288 | 288 |
| 4.5.1931 | 317 | 289 | 289 |
| 1.3.1935 | 399 | 386 | 286 |
İsmet | 11.11.1938 | 399 | 348 | 348 |
| 3.4.1939 | 424+5 | 413 | 413 |
| 8.3.1943 | 455 | 435 | 435 |
| 5.1.1946 | 465 | 451 | 388 |
Celal | 22.5.1950 | 487 | 453 | 387 |
| 14.5.1954 | 541 | 513 | 486 |
| 1.11.1957 | 610 | 413 | 413 |
Cemal | 26.10.1961 | 638 | 607 | 434 |
Cevdet | 28.3.1966 | 636 | 532 | 461 |
Fahri | 6.4.1973 | 635 | 557 | 365 |
Kenan | 9.11.1982 | (4) |
|
|
Turgut | 31.10.1989 | 450 | 285 | 263 |
Süleyman | 16.5.1993 | 450 | 431 | 244 |
Ahmet | 5.5.2000 | 550 | 533 | 330 |
(1)
Millet Meclisi üye sayısı 450, Cumhuriyet Senatosu üye
sayısı 188
(2)
Millet Meclisi üye sayısı 450, Cumhuriyet Senatosu üye
sayısı 186
(3)
Millet Meclisi üye sayısı 450, Cumhuriyet Senatosu üye
sayısı 185
(4)
Kenan EVREN, 18 Eylül 1980
tarihinde Devlet Başkanı olarak and içti. 7 Kasım
1982 tarihinde yapılan 1982 Anayasası'nın
halkoylamasında, Anayasa'nın Geçici 1. maddesi
uyarınca Cumhurbaşkanı sıfatını
kazandı. (9.11.1982 tarih ve 17863 Mükerrer sayılı
Resmi Gazete)
(x)
Cumhuriyet Senatosu, Türk siyasi yaşamına 1961
Anayasası ile girdi. Cumhuriyet Senatosu, genel oy ile seçilen
150 üye ile Cumhurbaşkanınca seçilen 15
üye ve 1960'da ülke yönetimine el koyan Milli
Birlik Komitesi üyelerinin oluşturduğu ''tabii
üyeler''den kuruldu. Cumhuriyet Senatosu'na üyelik için
''40 yaş'' ve ''yüksek öğrenim'' şartları
getirildi. Genel oy ve Cumhurbaşkanınca seçilenlerin
görev süreleri 6 yıl olarak belirlendi, ancak bu
şekilde seçilen üyelerin üçte biri her 2
yılda bir yenilendi. Senato, 12 Eylül 1980 harekatından
sonra TBMM'nin feshedilmesiyle ortadan kalktı.